Machtsmisbruik

Machtsmisbruik krijgt, samen met seksueel misbruik, in de volgende definitie een plaats in de klachtenregeling: 

"Gebruik maken van positie en/of bevoegdheden in de vorm één of meerdere uitingen, verbaal of non-verbaal, opzettelijk dan wel onopzettelijk, dan wel ander intimiderend gedrag al dan niet onder druk van geheimhouding, één of meerdere uitingen, verbaal of non-verbaal, opzettelijk dan wel onopzettelijk, gewenst dan wel ongewenst, in de vorm van seksuele handelingen en/of seksueel getinte toespelingen of uitnodigingen tot seksueel contact, dan wel het op één van voornoemde wijzen ingaan op uitnodigingen tot seksueel contact en/of bedoelde toespelingen, al dan niet onder druk van geheimhouding, gedaan door een kerkelijk functionaris ten opzichte van iemand binnen of buiten de gemeente, in een ambtelijke of anderszins op bevoegdheid en vertrouwen gebaseerde relatie, waardoor vertrouwen geschonden en de grens van persoonlijke integriteit overschreden wordt, en welke derhalve op gespannen voet staan met datgene wat ons in Gods Woord wordt voorgehouden ten aanzien van de omgang met de naaste zonder dat daarbij een redelijk/legitiem belang bestaat of met het enkele doel om diegene(n) te schaden."

De behandeling van machtsmisbruik is per kerkgenootschap verschillend. Lees hieronder ook de handreiking en uitwerking van de omgang met machtsmisbruik die het Meldpunt Misbruik adviseert. 

Daarnaast kunnen we n.a.v. de diverse kerkordes nog één en ander zeggen: 

Gereformeerde kerken (CGK, NGK, vGKN, GK) 

Binnen de gereformeerde hoek van de kerken in Nederland wordt momenteel binnen de kerkgenootschappen (en in de samenwerking tussen de kerkgenootschappen) gewerkt aan een herziening van de manier waarop met machtsmisbruik omgegaan dient te worden. De kerken nemen machtsmisbruik allen serieus en dringen er daarom bij de kerkenraden op aan meldingen van machtsmisbruik serieus te behandelen. 

Binnen de kerkorde is er de mogelijkheid machtsmisbruik via een formele weg aan te pakken. Op dit moment is daar een besluit van de kerkenraad voor nodig. Via de formele route zou het er bijvoorbeeld als volgt kunnen uitzien: 

Gijs is slachtoffer van machtsmisbruik. Hij meldt dit bij de kerkenraad, maar hij wil dat de kerkenraad het via de formele route aanpakt. Daarom vraagt hij de kerkenraad om een besluit over het feit dat ouderling Jansen aan het avondmaal mag blijven gaan. Hij onderbouwt grondig waarom hij denkt dat ouderling Jansen niet tot het avondmaal zou mogen worden toegelaten. De kerkenraad denkt erover na, spreekt erover en besluit hoor en wederhoor toe te passen. De kerkenraad komt echter tot de conclusie dat er voor hen onvoldoende reden is ouderling Jansen van het avondmaal te weigeren, mede omdat hij daardoor volgens het tuchtrecht ook zijn ambt zou moeten neerleggen. Daarom besluit Gijs een appèlprocedure te starten via de classis(CGK, GK, vGKN)/in beroep te gaan (NGK). 

De formele route loopt dus via de revisie- en appèlprocedure (zie hieronder). De informele route zou kunnen zijn dat de kerkenraad de beschuldiging van machtsmisbruik direct serieus genoeg neemt, hoor en wederhoor toepast en naar tevredenheid van de melder handelt. (zie hieronder voor de meer informele route). 

Hersteld Hervormde Kerk 

Binnen de Hersteld Hervormde Kerk wordt op dit moment nagedacht over een correcte behandeling van machtsmisbruik. Dit doet zij onder andere in overleg met de andere bij het Meldpunt Misbruik aangesloten kerken. De HHK neemt machtsmisbruik allen serieus en dringt er daarom bij de kerkenraden op aan meldingen van machtsmisbruik serieus te behandelen. 

Binnen de HHK zijn er twee routes mogelijk: 

De bezwaarprocedure (zie hieronder). En de formele klachtenroute voor ambtsdragers en mensen in een kerkelijke functie (ordinantie 11). Klachten tegen kerkenraden (anders dan tegen personen) kunnen alléén via de bezwaarprocedure via de classis worden behandeld. 

Elke kerk heeft protocollen als het gaat om revisie- en appèlzaken. Deze staan hieronder per kerkgenootschap genoemd. Klik op het juiste kerkgenootschap om tot de juiste protocollen te komen. 

Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK)

Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK) (pg 15, F) 

Hersteld Hervormde Kerk (HHK)

voortgezette Gereformeerde Kerk Nederland (vGKN) (pg 8, art 30)

Gereformeerde Kerken (GK) (Appelregeling Classis en Generale synode)

Om u als kerkenraad te helpen bij de afhandeling van machtsmisbruik, heeft het Meldpunt Misbruik een handreiking opgesteld. Daarin vindt u uitleg over machtsmisbruik, een handreiking voor de afhandeling en informatie over nazorg. 

Download hier de handreiking voor situaties waarin machtsmisbruik speelt. 

Let op: deze handreiking heeft niet hetzelfde gewicht als een protocol, maar kan u wel helpen bij het maken van afwegingen en bij de afhandeling van meldingen rondom machtsmisbruik. 

Als er melding wordt gedaan van machtsmisbruik door een kerkelijk functionaris, anders dan een kerkenraadslid, dan kunt u dit als kerkenraad vaak zelf afhandelen. 

U past in alle gevallen hoor en wederhoor toe. U luistert eerst naar de melder, zodat deze zijn/haar verhaal kan vertellen. Dan luistert u ook naar de beschuldigde. U legt dan de beschuldiging neer en vraagt naar de reactie op deze beschuldigingen. 

U kunt als gevolg op een dergelijk gesprek denken aan de volgende mogelijkheden: 

• Er wordt aangespoord met elkaar in gesprek te gaan 
• Er wordt aangespoord gebruik te maken van mediation/herstelrecht 
• Er worden consequenties verbonden aan ongepast gedrag (bijv. iemand wordt uit de functie ontheven en/of tuchtmaatregelen). 

Elke situatie vraagt om een andere benadering. Daarom is het belangrijk dat de kerkenraad dit afweegt sámen met een externe partij, zoals het Meldpunt Misbruik. 

Indien u twijfelt of indien u vermoedt dat u als kerkenraad een te grote betrokkenheid heeft, betrekt u de visitatiecommissie vanuit de classis of regionale vergadering. 

Als er melding wordt gedaan van machtsmisbruik door één of meerdere kerkenraadsleden door iemand die zelf geen lid is van de kerkenraad, is het goed om met de volgende dingen rekening te houden: 

• De beschuldigde is een kerkenraadslid. Dit maakt de gehele kerkenraad betrokken partij, ook wanneer de rest van de kerkenraad niet beschuldigd wordt. 
• U kent de beschuldigde waarschijnlijk anders dan als iemand die misbruik maakt van zijn/haar positie. Houd er rekening mee dat dit uw beoordelingsvermogen zal kleuren. Neem daarom altijd contact op met het Meldpunt Misbruik voor het spiegelen van gedachten en voor advies. 

In veel gevallen is het (vanwege bovenstaande) verstandig om de visitatiecommissie vanuit de classis of regionale vergadering te betrekken. 

Wanneer iemand beschuldigd wordt van machtsmisbruik, past u hoor en wederhoor toe. Dit betekent dat u eerst luistert naar de melder, zodat deze zijn/haar verhaal kan vertellen. Dan luistert u ook naar de beschuldigde. U legt dan de beschuldiging neer en vraagt naar de reactie op deze beschuldigingen. 

U kunt als gevolg op een dergelijk gesprek denken aan de volgende mogelijkheden: 

• Er wordt aangespoord met elkaar in gesprek te gaan 
• Er wordt aangespoord gebruik te maken van mediation/herstelrecht 
• Er worden consequenties verbonden aan ongepast gedrag (bijv. iemand wordt uit de functie ontheven en/of tuchtmaatregelen). 
• Wijs de melder op de kerkelijke mogelijkheden voor bezwaar en klachten. Wilt u weten wat deze zijn, neem dan contact op. 

Elke situatie vraagt een andere benadering. Daarnaast is het belangrijk dat motieven zuiver blijven. Laat u daarom door ons adviseren. 

Wanneer er een melding wordt gedaan van machtsmisbruik binnen de kerkenraad, houdt u rekening met het volgende: 

• De beschuldigde is een kerkenraadslid. Dit maakt de gehele kerkenraad betrokken partij, ook wanneer de rest van de kerkenraad niet beschuldigd wordt. 
• U kent de beschuldigde waarschijnlijk anders dan als iemand die misbruik maakt van zijn/haar positie. Houd er rekening mee dat dit uw beoordelingsvermogen zal kleuren. Neem daarom altijd contact op met het Meldpunt Misbruik voor het spiegelen van gedachten en voor advies. 
• Mogelijk bent u zelf onderdeel van een actief betrokken partij (u bent actief onderdeel van de situatie). Houd het zuiver en besteed het afhandelingsproces uit.

Bij machtsmisbruik dat zich binnen de kerkenraad afspeelt, betrekt u direct de visitatiecommisie van de classis of regiovergadering.